Şifalı Bitkiler ve Baharatlar (El-Kanun Fi’t-Tıb Kitabından)

Şifalı Bitkiler ve Baharatlar (El-Kanun Fit-Tıb Kitabından)

İnsanoğlunun yaşamını devam ettirebilmesi için gıda ve su ne kadar gerekli ise hasta olmadan önce sağlığını koruması hastalandıktan sonra ise sağlığını tekrar kazanabilmesi için şifalı bitkiler ve baharatlar da o kadar gerekliydi. Bu yüzden Hipokrat ve Galenden İbn Sînâya kadar geleneksel tıbbın temsilcilerinde şifalı bitkiler en önemli tedavi araçlarından biri olmuştur. Şifalı bitkilerle ilgili tarihte gerek Arapça gerek Osmanlıca pek çok kitap telif edilmiştir. Bunların bazıları müstakil kitaplar halinde bazıları ise ansiklopedik tıp eserlerinin içinde bir bölüm olarak yazılmıştır. Tıp tarihinde Doğu ve Batının en önemli kaynaklarından olan İbn Sînânın el-Kânûn fit-Tıb kitabının bir bölümü de besinlerle birlikte şifalı bitkiler ve baharatlara ayrılmıştır. Bu çalışmada bir tıp ansiklopedisi sayılabilecek el-Kânûn fit-Tıb kitabına genel okuyucunun ulaşmasının zor olduğu göz önünde bulundurularak şifalı bitkilerle ilgili olan bölümden günümüzde kullanılan bazı bitkiler ve baharatlar seçilmiş bunlar hakkında kadim tıbbın üstadı İbn Sînânın verdiği bilgiler okuyucunun istifadesine sunulmuştur. Kitapta gıdalar bitkiler baharatlar ve diğer tıbbî maddelerden 155 maddeye yer verilmiştir. Örnek olarak bazılarını zikredersek şunları sayabiliriz: Elma ayva erik semizotu ebegümeci şalgam turp kereviz enginar hatmi çiçeği pelin otu nergis yasemin andız otu baldırıkara böğürtlen burçak ceviz badem menengiç defne mersin çemen demirhindi dereotu fesleğen hardal havlıncan ısırgan otu karanfil karabiber kişniş kimyon harnup keten tohumu kekik mahlep helile ışgın meyan kökü rezene sarımsak sirke lapis taşı altın gümüş tarçın zeytinyağı tereyağı ve diğer yağlar misk kapari zencefil çörek otu susam.
İbn Sînâ önce bu maddelerin tabiatlarını/mizaçlarını zikredip sonra faydalı olduğu hastalıkları bazen de hangi organlara zarar verdiğini zikretmiştir. O yüzden mizaç ilmi ile ilgilenenler bu maddelerin mizaçlarını da öğrenmiş olacaklardır.
Ayrıca son yıllarda sağlık için önemi kavranmaya başlanan hacamatla ilgili olarak İbn Sînânın söylediklerinin çok fazla uzun olmaması hasebiyle el-Kânun kitabının hacamatla ilgili bölümü de tercüme edilerek esere eklenmiştir. Böylece kadim tıpta en çok kullanılan şifa yöntemlerinden ikisi olan şifalı bitkiler ve hacamata dair bilgilerin aynı kitapta toplanması hedeflenmiştir.
Eser İbn Sînânın şifalı bitkiler ve baharatların faydaları ve hacamatla ilgili söylediklerini merak edenler için olduğu kadar gıdalar ve bitkilerin mizaçları gibi konulara ilgi duyanlar için de başucu eseri olacaktır.