Şamanın Son Haykırışı - Fuzuli Bayat - Ötüken Neşriyat

Dünyanın gelmiş geçmiş en kapsamlı kültür fenomeni olan şamanlık birçok yerde pratikten çıkmış, mana ve şekli değişmiş, diğer kültürel olgularla birleşmiş, sentezlenmiş ancak hiçbir yerde ve hiçbir zaman tamamen yok olup gitmemiştir.

Orta Asya, Kafkaslar ve Sibirya Türklerinin topraklarının işgalinden sonra daha çok Sibirya’da varlığını koruyan şamanlığa karşı önce Ortodoks Hristiyanlık ve Lamaizm, daha sonra ise o zamanki yönetim savaş açtıysa da son darbeyi Sovyet siyasi rejimi indirdi. Şamanlara karşı takınılan sert tutumun tek sebebi Çarlık Rusya’sının, özellikle de Sovyetler Birliği’nin Türk kimliğini yok etme siyasetiydi. Türk varlığına karşı savaşın başarılı olması da şamanları yok etmek, şamanlığı belleklerden silmek, Hristiyanlaştırmak, Ruslaştırmakla mümkün idi. Ancak yok edilen yalnızca şamanlar oldu, şamanlıksa (şamanizm) Sovyetlerin çöküşüne kadar varlığını sürdürebildi. Bugün ise yeni bir aşamaya geçti.

Geleneksel şamanın son haykırışlarının işitildiği XX. yüzyılın 90’lı yıllarında dünyanın siyasi haritası değişti; çöken komünist rejimin baskılarından kurtulan Sibirya Türkleri millî kimliklerinin, geleneklerinin ve eski dinlerinin inşasına şamanlığı yeniden inşa etmekle başladılar.

Tüm dünyada olduğu gibi XX. yüzyılın sonlarında ve XXI. yüzyılın başında Sibirya Türk şaman geleneğinin canlanması, yeniden aktifleşmesi ve modern koşullara adapte olması süreci başladı. Neo-şamanik kültürleri inceleyen bilim adamları (folklorcular, antropologlar, etnologlar, psikologlar, nörofizyologlar vb.) konuyla ilgili çeşitli araştırmalar yaptılar.

Büyük şamanların işlevlerini yerine getirenler yeniden ortaya çıktılar; ancak eski şaman folklorunu, mitolojisini, ritüellerini büyük ölçüde unuttuklarından yeni bir yapılanma içine girdiler; Yeni Çağ’a uyum sağlamak için “neo-şamanlık” diye adlandırılan olgunun çok sayıda unsurunu da benimsemiş oldular.

Bu kitap, canlanmakta olan Sibirya Türk neo-şamanlığının oluşum sürecini, Amerika, Afrika ve Avrupa’nın neo-şamanik kurumlarından farklı taraflarını, kendine özgü felsefesini, inanç sistemini, aksiolojisini, pratik ve teorik yönlerini ele almıştır.