Nicolas de Nicolayın 1567-68 baskısının adıyla Quartre Premiers Livres des Navigations et Pérégrinations (Deniz Yolculukları ve Gezilerin Dört Kitabı) adlı eserinin Almanca çevirisi 1572de, İngilizce çevirisi 1585te, Flamanca ve İtalyanca çevirileri 1576da yayınlandı. Bundan 438 yıl sonra da şimdi Türkiyede yayınlanıyor. Nicolas de Nicolay Fransanın İstanbuldaki büyükelçisi Aramon Senyörü Gabriel de Luetzin 1551de başlayan ikinci büyükelçilik görevi sırasında onun maiyetinde bulunuyordu. Hem çok iyi desen çizerdi, hem de kusursuz bir haritacıydı, dolayısıyla Osmanlı ülkesinde yerleşme merkezlerini ve tahkimatları gözlemleyebilecek yetenekteydi.
Seyahat deniz yoluyla Marsilyadan başladı, Cezayir, Trablus, Kythera (Çuha Adası), Sakız, Gelibolu üzerinden İstanbula ulaşarak tamamlandı. Nicolayın bu seyahat sırasında çizdiği 60 resim hakkâk Lyon Davent tarafından bakır levhalara işlenerek eserin Avrupa baskılarının kazandığı başarıya büyük katkıda bulundu. Nicolay yolculuk boyunca uğradıkları yerleri kısa bölümler halinde anlattıktan sonra asıl ağırlığı İstanbula verir: kentin kuruluş öyküsü, deprem ve yangınları, kentteki tarihi kalıntılar, Kanuni Sultan Süleymanın otuz yıldır ülkeyi yönettiği Topkapı Sarayı, Hürrem Sultana kadar harem olarak kullanılan Eski Saray, Ayasofya ve diğer camiler, hamamlar ve yıkanma, Bedesten ve diğer pazarlar ve Galata. Yazar daha sonra devşirme sistemi ve acemi oğlanlar, yeniçeri ocağı, solaklar, peykler, güreşçiler, aşçılar, yemek yeme adabı ve hekimleri ayrı bölümlerde ele alır.
İslamiyet, tarikatlar, dervişler, hac ziyareti ve deliler denilen Osmanlı düzensiz birlikleri de sonraki bölümlerde anlatılır. Kitabın son bölümleri Osmanlı Devletinin Hıristiyan tebaasına ayrılmıştır: Karamanlılar, Yahudiler ve Ermeniler. Nicolay, Sultan Süleymanın Edirne Sarayında bulunduğu sırada elçilik heyetiyle Edirneye de gittiğinden anlatısında Trakya topraklarına ve Edirneye de yer verir. Nicolayın çizdiği çok ilginç 60 gravürle sunduğumuz bu önemli seyahatnameyi bizim için daha da anlamlı kılan ise 2005te kaybettiğimiz değerli tarihçimiz Stefanos Yerasimosun Fransız tarihçi Marie-Christine Gomez-Géraud ile birlikte yazdığı giriş yazısı ve notlar.
