Büyük Türk - Fatih Sultan Mehmed - Nicolae Jorga - Yeditepe Yayınevi

Osmanlı hanedanı birçok büyük komutan çıkarmıştır, ancak Fatih Sultan Mehmed kadar bilime, felsefeye, tartışmaya ve sanata önem veren ikinci bir hükümdar çıkaramamıştır. Fatih, hem karakteri, hem de icraatı açısından Osmanlı padişahları arasında istisnai bir hükümdardır.

Fatih Sultan Mehmed zamanında Boğazlarda, Osmanlı hâkimiyeti kurulmuş, Balkanlar’da sınırlar Tunaya kadar genişletilmiş ve buralardaki topraklar emniyet altına alınmıştır. Anadolu ve Rumelideki Osmanlı toprakları da birleştirilmiştir. Uzun Hasan tehlikesinin ortadan kaldırılması, hem Osmanlıların Timurdan itibaren içine girdiği doğudan gelecek tehlike sendromundan kurtulmalarını, hem de beyliklerin ondan alacağı desteği önleyerek, Anadolu topraklarında hâkimiyetin tesis edilmesini sağlamıştır. Kırımın ve Karadeniz kıyılarının Osmanlı İmparatorluğuna dâhil edilmesi ile birlikte Karadenizde belirli bir üstünlük kurulmuştur.

Fatihin en önemli icraatından birisi de İstanbulun yeniden imar ve inşasıdır. Bu, İstanbulun fethi kadar önemlidir. Şehirden kaçan Rumlar geri getirilmeye çalışılmış, Ermeni patrikliği İstanbula taşınmış, Anadolunun çeşitli bölgelerinden Türkler getirilerek, İstanbula iskân edilmiştir. Nüfus yönünden büyütülmeye çalışılan şehir, Fatihin teşvikleri ile vezirleri tarafından birçok eserle süslenmiştir. Kapalıçarşının inşaatı ile İstanbul, hâlâ önemini koruyan bir ticaret merkezine kavuşmuştur.

Osmanlı devlet teşkilatı ana yapısına bu dönemde kavuşmuştur. Bürokrasiden saray teşkilatına, oradan askeri örgütlenmeye kadar birçok düzenleme bu dönemde yapılmıştır. Onun hükümdarlık dönemi tarihçilikten edebiyata, mimariden medrese eğitimine, bürokrasiden saray idaresine kadar birçok alanda klasikleşmenin başlangıcıdır.