Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları - Semyon İvanoviç Aralov - İş Bankası Kültür Yayınları

Kurtuluş Savaşı’nın en sıcak dönemlerinde, Samsun limanından Ankara’ya doğru bir diplomatik heyet yolculuk yapmaktadır. İşgalci Avrupa devletleriyle savaş halindeki Ankara Hükümeti’ni resmen ilk tanıyan ve ilk uluslararası antlaşmayı imzalayan Sovyet Rusya’nın elçilik heyeti... Heyetin başındaki Semyon Ivanoviç Aralov’un Türk milli mücadelesine henüz tanık olmadan duyduğu hayranlık, Ankara’da iyice artacaktı. Başta Mustafa Kemal olmak üzere Kurtuluş Savaşı’nın ve Büyük Millet Meclisi’nin kadrolarılya tanışması, halkla temasları, Başkomutan’la cephe gerisinde yaptığı yolculuklar sırasında adeta tarihe tanıklık ettiğini hissetmişti. Cumhuriyetin ilanından önce ayrıldığı Türkiye’yi hep takip etmiş, Lozan’da iki ülkeyi de memnun etmeyen Boğazlar sorununun Montrö’de çözümünü sevinçle karşılamıştı. Semyon İvanoviç Aralov (1880-1969) Moskovada büyük bir tüccarin oğlu olarak doğdu. I.Dünya Savaşında, Rus ordusunda istihbarat subayıydı. 1917 Şubat Devriminin kadrosunda yer aldı. 1918de Ordu ve Bahriye Halk Komiserliği Harekât Şubesi başkanı oldu. Bu istihbarat biriminin yöneticiliğini 1920ye kadar sürdürdü. O yıl Ukrayna ile imzalanan barış antlaşmasında heyet başkanıydı. Polonya barış görüşmelerinden de aktif görev aldığında diplomatik yetenekleri fark edildi. Litvanyada diplomatik temsilci olarak görevlendirildi. Milli Mücadelenin ivme kazandığı ve Türk-Sovyet Rusya ilişkilerinin olumlu yönde gelişmeye başladığı 1922de resmi temsilci olarak Ankaraya atandı. Büyük Zaferin kazanıldığı ve Lozan Antlaşması ile Ankara Hükümetinin uluslararası alanda tanındığı dönemde Ankaraya ve Anadoludaki cephelerde ve cephe gerisinde bulundu. Daha sonra, ABD, Almanya ve Japonyadaki Sovyet elçiliklerini kurdu. Stalinin tasfiye hareketlerini sırasında 1937de görevden alınarak Edebiyat Müzesi müdürlüğüne getirildi, 1938de tutuklanarak üç yıl boyunca sorgudan geçirildi, 1941de cepheye gönderildi, 1946da on yıl kalacağı bir toplama kampına sürgüne gönderildi. Kamp dönüşü sakin bir hayat sürerken Türkiye anılarını da kaleme aldı.