Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü - Esat Korkmaz - Anahtar Kitaplar Yayınevi

Aleviliği-Bektaşiliği yaratan insanların Müslümanlıkla kitlesel düzeyde tanıştıkları dönemlerde Sünni Ortodoks ilkeler, toplumsal düzeyde uygarlığı çelmelemeye çalışan, aklın kılavuzluğunu hiçe sayan, düşünceyi ve bilimi ters dönüşümle dogmaların hızmetine sokan, halk çalışsın yönetenler yesin düzeninin sürdürülmesinden yana olan bir inanç ağırlığına, bir resmi dinsel ideolojiye dönmüştü. 

Alevilik-Bektaşilik, buinanç ağırlığı, bu resmi dinsel ideoloji altında ezilen, horlanan, yabancılaşan Anadolu insanının özgürleşme; bağımsız düşünme, haksızlığa, sömürüye başkaldırma eylemleri eşliğinde Ortaçağ karanlığından sızan ve geleceği aydınlatan bir ışık olarak belirdi. Tanrıyı, insan aracılığıyla konuşan, söyleyen, davranan bir eylemin içine soktu; insanı, şeriat varlığından, bir yorum, bir yetenek varlığına yükseltti ve onu, yaşama, yaşamdan kaynağını alan bir geleneğe bağladı. Bu gelişme, toplumda ezilen, sömürülen katmanlar, sınıflar temelinde çıkarları ve umutları bir olan, aynı geleceğe koşan Alevi-Alevi/Sünni-Sünni kardeşliğini yapaylaştıran; özgür bireyin, özgür yurttaşın öne çıktığı gerçek Alevi-Sünni kardeşliğinin maddi ve düşünsel temellerini de yarattı. 

Alevilik-Bektaşilik felsefesinde maddeci düşünce temeli inancın tuğlalarıyla örülüdür; deyim yerindeyse nicel boğuntudadır. Eğer sürekli inanç yanı vurgulanıp pekiştirilirse, her şey inancın denetiminde ele alınırsa, nesnel yan silinir düşünce atılım yapamaz, bu kültür insanı aydınlığa çıkamaz, körlenir; giderek kahrolsun büyük din, yaşasın küçük din anlayışını öne çıkarır. 

Bu durum egemen güçlerin işine gelir: 700 küsur yıldır yaptığı gibi Alevileri-Bektaşileri dinsiz olmamalarına karşın dinsizlikle suçlar ve yargılar; düşünce yanını inanç yanıyla perdeleyerek bu kültürü boğmaya kalkar. 
Ama Aleviler-Bektaşiler, düşüncelerinden dolayı dinsiz olarak değil, toplum düzenini maddeci bir yaşama anlayışı üzerine oturtmak isteyen, inançlarını ise bu isteklerini tavıra, eyleme, davranışa dönüştüren bir manevi güç olarak gören devrimciler, ilericiler, aydınlık insanlar olarak algılanmak, şayet yargılanmak gerekiyorsa böyle yargılanmak istiyorlar.